پاسخ به 4 پرسش پیرامون شب های قدر...

پرسش1: اگر تقدیر من در شب قدر نوشته شده پس اختیار من چه میشود؟! پرسش2: چرا شب قدر معلوم نیست؟! پرسش3: کدام سوره به نزول قرآن در شب قدر اشاره می کند به جز سوره قدر؟ پرسش4: مگر شب قدر یک شب نیست؟ پس چرا در یک سری از کشورها شب قدر زودتر از کشورهای دیگر است؟؟!...

پرسش1: اگر تقدیر من در شب قدر نوشته شده پس اختیار من چه میشود؟!

پاسخ: قدر یعنی پیوند و شکل گیری هر پدیده و هر حادثه با سلسله علل خود. در شب قدر این پیوند دقیقا اندازه گیری می گردد، و سپس برای امام زمان این پیوند معلوم و تفسیر می شود؛ و ثانیا، رابطه این پدیده ها با علل آنها روشن می گردد. خداوند متعال چنان مقدر کرده است که بین اشیا رابطه ای خاص برقرار باشد. مثلا بین عزت و دفاع از کیان از یک سو، و ذلت و پذیرش ستم از سوی دیگر ارتباط تکوینی برقرار است. هر کس از کیان خود دفاع کند، عزیز می شود، و هر کس تسلیم زور و ستم ظالم شود، ذلیل می گردد. این تقدیر الهی است. یا بین طول عمر و رعایت بهداشت و ترک بعضی گناهان مثل قطع صله رحم و دادن صدقه رابطه برقرار کرده و فرموده است: هر کس طول عمر می خواهد باید در این قالب قرار گیرد. آن که این شرایط را مهیا کرد، طول عمر می یابد، و آن که در این امور کوتاهی کرد، عمرش کوتاه می گردد.

پس در افعال و کردار اختیاری بین عمل و نتیجه که همان تقدیر الهی است، رابطه مستقیم وجود دارد. انسان تا زنده است، جاده ای دو طرفه در برابرش قرار دارد، یا با حُسن اختیار، کمیل بن زیاد نخعی می شود، که صاحب سرّ امیر مۆمنان(ع) است، و یا با سوء اختیار، حارث بن زیاد نخعی می شود، که قاتل فرزندان مسلم است. دو برادر از یک پدر و مادر، که یکی سعید و دیگری شقی است.

پس بین تقدیر الهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است، و تقدیر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی شود. پس معنای صحیح تقدیر الهی این است که آن که با حُسن اختیار خود به جاده صواب رفت، کمیل می شود، و آن که با سوء اختیار خود، به بیراهه گناه و انحراف پا گذاشت، حارث می گردد. پس بین تقدیر الهی و اختیار آدمی هیچ منافاتی وجود ندارد، زیرا در سلسله علل و شرایط به ثمر رسیدن کار و ایجاد حادثه، اراده آدمی یکی از علل و اسباب است، و تقدیر جانشین اراده و اختیار آدمی نمی شود تا همچون عروسک خیمه شب بازی جلوه کند. البته یکی از این عوامل تکوینی؛ معنویت و نیک سیرتی و زشت سیرتی انسان و سلامت و بیماری روح و جان فرد است.

پس این که فرموده اند در شب قدر مقدرات بندگان اعم از مرگ و زندگی و سلامت و بیماری و ... تقدیر و بر ولی خدا معلوم می شود، همگی با حفظ علل و شرایط و عدم موانع است که اختیار یکی از علل و شرایط آن به شمار می آید. این که سفارش شده آن شب مخصوص را به شب زنده داری و عبادت و دعا سپری کنید، تا این عمل در آن شب خاص که از هزار شب برتر است، شرایط نزول فیض الهی را فراهم آورد، نشان از این دارد که یکی از عوامل رحمت خداوند بر بنده اش و تقدیر نیک برای او همین است. با این وجود بعد از شب قدر هم می توان تقدیر را عوض کرد و خود را در مسیر دیگری غیر آن چه برای او مقدر شده، قرار داد.

پرسش2: چرا شب قدر معلوم نیست؟!

پاسخ: همه ی امور عظیم و ارزشمند به آسانی در دسترس نیست و همانند گوهر در صدف پوشیده است. باید کسانی به دنبال شب قدر باشند و برای درک آن خود را مهیا کنند و با همت بیشتر و با تردد میان چند شب و تکرار اعمال آمادگی بهتری کسب نمایند. به این حدیث توجه کنید؛ « خداوند چند چیز را در چند چیز پنهان کرده است: رضای خود را در میان طاعات خود پنهان کرده است تا مردم به همه طاعات روی آورند و غضبش را در میان معاصی پنهان کرده تا از همه بپرهیزند و دوستانش را در میان مردم عادی مخفی کرده تا همه مردم مورد احترام واقع شوند. اجابت را در میان دعاها پنهان کرده تا به همه دعاها روی آورند. اسم اعظمش را در میان اسمائش پنهان کرده تا همه اسماء بزرگ شمرده شوند و وقت مرگ را پنهان کرده تا مردم در همه حال آماده باشند. وقت قیامت و ظهور امام زمان را مخفی کرده تا اهل معصیت آنها را دستاویزی برای نیل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل، مومنان در همه حال مراقبت بیشتری از خود نشان دهند.» بی گمان در مخفی بودن شب قدر، نفع بندگان در نظر بوده است.

باید بدانیم که یکی از شب‌ها شب قدر است و آن دو شب دیگر گرچه شب قدر نیست اما برخی از مقدمات شب قدر در آنها صورت می‌گیرد، از ائمه(ع) روایت شده است که در شب نوزدهم ماه رمضان کارها، اندازه‌گیری و تقدیر می‌شود و در شب بیست و یکم و بیست و سوم امضای نهایی می‌شود. دلیل دیگر نیز اینکه در شب‌های مختلف قرار داده شد تا اگر احیاناً کسی موفق به درک یک شب نشد، نا امید از رحمت خدا نشود و آن را در شب‌های بعد تدارک کند، یا این که اگر به دلیل مسافرت یا بیماری یا هر علت دیگر موفق به شب زنده‌داری در شبی خاص نشود، ناامید نشده و در دو شب دیگر بتواند ثواب عظیم شب زنده‌داری را دریابد.

پرسش3: کدام سوره به نزول قرآن در شب قدر اشاره می کند به جز سوره قدر؟

پاسخ: سوره دخان، آیه 3 «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةٍ مُّبَارَکَةٍ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ »

و سوره بقره، آیه 185 «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِیَ أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ »

پرسش4: مگر شب قدر یک شب نیست؟ پس چرا در یک سری از کشورها شب قدر زودتر از کشورهای دیگر است؟

پاسخ: شب قدر در سطح کره زمین به اندازه یک شبانه ‌روز (24 ساعت) است. بنابراین هر قسمتی از کره زمین در پاره‌ای از آن قرار می ‌گیرد. از این رو اگر کسی شبی در ایران آنرا درک کند و سپس به کشور دوردستی سفر نماید و شب بعد در آنجا دوباره لیلةالقدر را درک کند، در واقع یک شب بیشتر نبوده؛ زیرا شب بعد استمرار همان شب و پاره دیگری از آن واحد زمانی است و فاصله شدن روز بین دو نقطه، آن را به دو شب تبدیل نمی‌کند. زیرا از 24 ساعت خارج نشده و آنچه در نظر این فرد شب دوم است، در واقع مراحل پایانی همان 24 ساعت می ‌باشد. به عبارت دیگر: منظور از شب، قرار گرفتن سایه قسمتی از کره زمین روی قسمت دیگر است که اگر مثلاً شب قدر از ایران شروع شود، تا زمانی که این سایه تمام کره زمین را فرا گیرد، شب قدر ادامه دارد.

بنابر‌این اگر چه نزول قرآن در شبی خاص صورت گرفت، اما همه شب ‌ها یا روزها همین حالت را دارند که در عرض 24 ساعت به صورت تدریجی کل زمین را پوشش می ‌دهند. گاهی نیز تفاوت در کشورها ناشی از اختلاف دیدگاه در مسئله رؤیت هلال است. رؤیت یا عدم رؤیت یا اختلاف مبنایی در مسئله رؤیت هلال، موجب می ‌شود که شروع ماه مبارک در بعضی کشورها زودتر صورت گیرد و به همین جهت، شب ‌های قدر آنها نیز متفاوت می ‌شود.